Konserwanty w kosmetykach. Jak unikać parabenów?

Parabeny znajdują się w kosmetykach, lekarstwach i produktach spożywczych. Chociaż są powszechne, mają całą rzeszę przeciwników. Czy parabeny faktycznie są szkodliwe? Jak rozpoznać te złe? Gdzie znajdują się parabeny i jak unikać parabenów? Jakie inne konserwanty są stosowane w kosmetykach, lekach i produktach spożywczych?

Parabeny ‒ co to takiego?

Parabeny to estry kwasu p­hydroksybenzoesowego, wśród których wyróżnia się parabeny o różnych grupach alkilowych: metyloparabeny, etyloparabeny, propyloparabeny, butyloparabeny, heptyloparabeny i benzyloparabeny. Mówiąc prościej, parabeny to substancje chemiczne stosowane w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i spożywczym, czyli konserwanty, które chronią produkty przed pleśnią i drobnoustrojami. Parabeny są cenione nie tylko ze względu na swoje właściwości konserwujące, które przedłużają świeżość produktu nawet o kilkanaście miesięcy, lecz także dlatego, że w niego nie ingerują. Innymi słowy, parabeny nie zmieniają cech kosmetyków i żywności, dlatego ich kolor, zapach i konsystencja pozostają w niezmienionej formie. Stosuje się je od lat 40. XX wieku, a od końca lat 90. mówi się o nich głównie źle.

Czy parabeny są szkodliwe?

Od dawna parabeny uważa się za niebezpieczne, dlatego są jedną z najdokładniej przebadanych grup konserwantów. Mimo to wątpliwości co do ich szkodliwości nadal nie zostały rozwiane. Skąd wzięły się te podejrzenia?

Wszystko zaczęło się w 2004 roku, kiedy podczas badań toksykologicznych u pacjentek z rakiem piersi wykryto parabeny w czystej postaci, które musiały przedostać się do organizmu na przykład przez skórę kobiet.

Parabeny są oskarżane także o działanie imitujące estrogeny (hormony płciowe), które obniżają płodność u mężczyzn. To właśnie dlatego od roku 2005 koncerny kosmetyczne starały się wprowadzić na rynek produkty oczyszczone z parabenów. W praktyce parabeny zostały zastąpione przez inne konserwanty, których przeciętny konsument nie potrafi rozpoznać. Od tego czasu ryzyko stosowania parabenów i ich wpływ na zdrowie człowieka są oficjalnie badane przez Komisję Europejską.

Jak rozpoznać złe parabeny?

Dawniej wszystkie parabeny były traktowane jednakowo, ale badania przeprowadzone na początku 2011 roku wykazały, że nie wszystkie ‒ i nie we wszystkich stężeniach ‒ muszą być szkodliwe. Propyloparaben i butyloparaben są niebezpieczne dla zdrowia w dawce stosowanej dotychczas, ale po jej dwukrotnym zmniejszeniu mogą być bez obaw wykorzystywane w kosmetykach, lekarstwach i produktach spożywczych. Z kolei metyloparaben i etyloparaben były i są uznawane za nieszkodliwe. Brakuje jednoznacznej opinii na temat bardziej skomplikowanych związków, czyli parabenów z rozgałęzionymi łańcuchami chemicznymi, takich jak izobutyloparaben.

Gdzie znajdują się parabeny?

Parabeny występują we wszystkich artykułach narażonych na szybkie psucie i łatwe przedostanie się bakterii (kremy do twarzy, balsamy do ciała, olejki, toniki, pomadki, błyszczyki) oraz o długim terminie przydatności (pudry, podkłady). Parabeny znajdują się jeszcze w składzie większości dezodorantów i perfum.

Jak unikać parabenów?

W kosmetykach najczęściej znajduje się metyloparaben i propyloparaben, z czego ten pierwszy, jak już ustaliliśmy, jest bezpieczny dla zdrowia. Odstawienie parabenów nie będzie łatwe, ponieważ większość kosmetyków zawiera przynajmniej jeden taki konserwant. W tej sytuacji warto sięgnąć po dermokosmetyki, które często są dostosowane do skóry wrażliwej i alergicznej.

Produktów pozbawionych parabenów można szukać także wśród ekokosmetyków i kosmetyków naturalnych typu bio. Najnowszym rozwiązaniem są kremy z lodówki, które dzięki krótkiej dacie ważności (zaledwie kilka miesięcy) są wolne od substancji konserwujących. Z kolei toniki do twarzy można zastąpić rumiankiem, ogórkiem lub wodą różaną, a olejki do włosów ‒ olejami roślinnymi.

Inne konserwanty stosowane w kosmetykach, lekach i produktach spożywczych

Oto one:

• alkohole;
• pochodne kwasów karboksylowych, aldehydów, fenoli, guanidyny i soli amoniowych;
• organiczne połączenia rtęci;
• związki heterocykliczne;
• siarczyny i wodorosiarczyny;
• jodan sodu.